Wat is grensoverschrijdend gedrag?
‘Grensoverschrijdend gedrag is elke vorm van toenadering of relationeel gedrag in verbale, non-verbale of fysieke zin, waarbij niet wordt voldaan aan één of meerdere van de volgende zeven criteria: wederzijdse toestemming, vrijwilligheid, gelijkwaardigheid, zelfbeschikking, passend bij de omgeving, zelfrespect, respect voor de ander'. (Bron: Movisie, RelatieWijs)
Voorbeelden van grensoverschrijdend gedrag zijn discriminatie, racisme, pesten, uitsluiten, seksuele intimidatie, intimiderend gedrag zoals onder druk zetten of bang maken.
Video: Sociale veiligheid in vrijwilligersorganisaties (NOV)
Bevorderen sociale veiligheid
Er zijn diverse manieren om de sociale veiligheid te bevorderen en zo het risico op grensoverschrijdend gedrag te verkleinen.
1. Inventarisatie risico's
Gebruik de quickscan sociale veiligheid (Slachtofferhulp Nederland) of de checklist risicofactoren sociale veiligheid (NOV) om de risico's op grensoverschrijdend gedrag binnen de organisatie in kaart te brengen.
2. Bespreekbaar maken
Maak sociale veiligheid onderdeel van het aannamebeleid en houd het onderwerp actueel door regelmatig in gesprek te gaan met elkaar. Bespreek bijvoorbeeld de uitkomsten van de inventarisatie risicofactoren, welke acties er worden ondernomen, wat wenselijk gedrag is en wat niet.
3. Gedragscode
In een gedragscode worden voorschriften beschreven over de omgangsvormen binnen de organisatie. Ook wordt beschreven wat de consequenties zijn van het niet naleven van de omgangsvormen en welke procedure er dan plaatsvindt. Daarnaast worden de naam en contactgegevens van de vertrouwens(contact-)persoon vermeld bij wie vrijwilligers, medewerkers, deelnemers en bijvoorbeeld kwetsbare mensen en ouders terecht kunnen bij vermoedens of een situatie van ongewenst gedrag.
Op de website van het NOV staat een Modelgedragscode (vrijwillige) medewerkers (NOV).
4. Vertrouwenscontactpersoon en vertrouwenspersoon
Een vertrouwenscontactpersoon (VCP) is het eerste aanspreekpunt, zowel voor het slachtoffer als beschuldigde, bij situaties van grensoverschrijdend gedrag. De VCP is onafhankelijk. Gesprekken zijn vertrouwelijk maar vallen niet onder een geheimhoudingsplicht.
De VCP gaat in gesprek met de persoon, onderzoekt waar de persoon terecht kan en of er eventuele vervolgstappen nodig zijn. Dit laatste gaat altijd in overleg met de betrokken persoon. De VCP verzorgt de beginfase van het traject.
Meer informatie over taken en bevoegdheden van de VCP staat in het Functieprofiel vertrouwenscontactpersoon (NOV).
In bepaalde (complexe) gevallen kan een professionele vertrouwenspersoon worden ingeschakeld die de VCP ondersteunt of de casus overneemt. Een vertrouwenspersoon (VP) heeft een geaccrediteerde opleiding gevolgd en heeft een geheimhoudingsplicht. De VP is gedurende een langere periode bij het proces betrokken.
5. Verklaring Omtrent het Gedrag
Een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) is een verklaring waaruit blijkt dat iemand geen strafblad heeft of dat het strafblad geen bezwaar vormt voor het doen van een bepaalde taak of functie in de samenleving.
Voor vrijwilligers die werken met kwetsbare mensen - mensen in een afhankelijkheidspositie - is het wenselijk dat zij een VOG kunnen tonen.
Regeling Gratis VOG
Sinds 2018 kan een vrijwilligersorganisatie de VOG voor bepaalde vrijwilligers gratis aanvragen via Regeling Gratis VOG (rijksoverheid).
Voorwaarden om gebruik te kunnen maken van deze regeling:
De organisatie heeft vrijwilligers die werken met kwetsbare mensen (rijksoverheid), hanteert een actief en gedegen preventie- en integriteitsbeleid, staat ingeschreven bij de Kamer van Koophandel en heeft dus een KVK-nummer, beschikt over eHerkenning.
Tools en trainingen
Movisie en de vereniging NOV hebben het project 'In veilige handen: maak je vrijwilligersorganisatie veiliger' (NOV) gerealiseerd. Op de website staan tools, praktijkvoorbeelden en achtergrondinformatie.
Het NOV organiseert regelmatig (online) trainingen en informatiesessies over sociale veiligheid en grensoverschrijdend gedrag (NOV).
Enkele voorbeelden: training vertrouwenscontactpersoon, training in veilige handen, sessie bij ons gebeurt dat niet - informatie over grensoverschrijdend gedrag.
Waar kun je terecht voor advies?
NOV
Gratis hulp van de experts VOG en Sociale Veiligheid van het NOV.
Koepelorganisaties
Diverse koepelorganisaties hebben richtlijnen opgesteld, organiseren trainingen en bieden toegang tot een vertrouwenspersoon.
Eindhoven Sport
Advies en ondersteuning voor sportaanbieders in Eindhoven.